Μια πρώτη επαφή με την γενετική.
-Η αγάπη για τα καναρίνια, αλλά και η έμφυτη περιέργεια για το μυστήριο της ζωής, οδηγεί όλους όσοι ασχολούνται μ’ αυτό το χόμπι, αργά ή γρήγορα, στην διαδικασία της αναπαραγωγής. Είναι ένας θαυμαστός καινούργιος κόσμος. Η είσοδος σ’ αυτόν όμως, δημιουργεί αυτόματα πολλά ερωτηματικά. Κάποια από αυτά έχουν να κάνουν με το πώς και το γιατί, της εξωτερικής εμφάνισης των φίλων μας. Στην προσπάθεια απάντησης σ’ αυτό, η πιο συνηθισμένη λέξη είναι, "ΚΛΗΡΟΝΟΜΙΚΟΤΗΤΑ".
-Με τον όρο κληρονομικότητα εννοούμε την σχέση των χαρακτηριστικών, μεταξύ των γονέων και των παιδιών τους.
-Κάθε εκτροφέας, για να έχει τα προσδοκόμενα αποτελέσματα, πρέπει να βασιστεί στους νόμους της κληρονομικότητας και να δουλέψει με γνώμονα αυτούς. Οταν λοιπόν μπούμε στην διαδικασία της αναπαραγωγής, πρέπει να επιδιώξουμε να αποκτήσουμε, έστω ελάχιστες, γνώσεις γενετικής. Αυτές θα μας επιτρέψουν να κατανοήσουμε καλύτερα το πώς και το γιατί, κάθε φαινότυπου . Πώς κληρονομούνται, αλλά και πώς μεταβιβάζονται τα χαρακτηριστικά. Γιατί, κάποτε εμφανίζονται οι αλλαγές και κάποτε όχι. Γιατί εμφανίζονται μόνο στο ένα από τα δυό φύλλα. Ποιά είναι τα αρχικά στάδια εκκίνησης και τι μεταλλάξεις έχουν επέλθει. Πώς έχουν διαφοροποιηθεί τα πτερώματα και τόσα άλλα. Η γνώση γύρο από αυτά, μας δίνει και την δυνατότητα σωστών επιλογών κατά το ζευγάρωμα, και όχι μόνο.
-Ας κάνουμε λοιπόν μια προσπάθεια να μπούμε σ’ αυτά τα χωράφια. Πριν απ’ όλα να γνωριστούμε με κάποιες λέξεις που εκ πρώτης όψεως φαίνονται περίπλοκες, και που τις ακούμε συχνά στις συζητήσεις, χωρίς όμως να τις καταλαβαίνουμε απολύτως.
ΤΙ ΕΙΝΑΙ DNA ; Το μόριο της ζωής !
Deoxyribonucleicacid, είναι ένα νουκλεϊκό οξύ, που βρίσκεται στον πυρήνα του κυττάρου και περιέχει τις γενετικές πληροφορίες που καθορίζουν τη βιολογική ανάπτυξη όλων των κυτταρικών μορφών ζωής. Έχει τη μορφή διπλής έλικας που εύκολα θα την λέγαμε, "η σκάλα της ζωής". Ενα πολύ μικρό μέρος απο αυτά τα σκαλοπάτια, είναι το γονίδιο.
ΓΟΝΙΔΙΟ: είναι η βασική φυσική μονάδα κληρονομικότητας στους ζωντανούς οργανισμούς η οποία και μεταβιβάζει τις πληροφορίες της από τη μια γενιά στην άλλη. Όλες οι υπάρχουσες μεταλλάξεις είναι τυχαίες μεταβολές, αλλοιώσεις, ή κάποιου είδους διαφοροποιήσεις των γονιδίων.
ΤΟ ΧΡΩΜΟΣΩΜΑ: Η "σκάλα της ζωής" όμως δεν σταματά εδώ. Συνεχίζει να περιστρέφεται και να τυλίγει μαζί της συνεχώς καινούργια γονίδια. Φτάνοντας στο τέλος της, έχει δημιουργήσει ένα αυτοτελές μόριο DNA. Aυτό είναι το χρωμόσωμα. Eνα ιδιαίτερο και μοναδικό κομμάτι του DNA που βρίσκεται στον πυρήνα του κυττάρου. Εμφανίζεται σε ζεύγη.
Τα ζεύγη είναι δημιούργημα της ένωσης ενός αρσενικού και ενός θηλυκού στοιχείου (χρωμόσωμα). Αυτά ελέγχουν πάντα τις ίδιες πληροφορίες και γι' αυτό ονομάζονται ΟΜΟΛΟΓΑ. Κάθε οργανισμός έχει συγκεκριμένο και σταθερό αριθμό χρωμοσωμάτων. Στο καναρίνι υπάρχουν 40ζεύγη. Μέσα σ’ αυτά υπάρχουν και τα ονομαζόμενα γενετικά χρωμοσώματα ή χρωμοσώματα του φύλου. Είναι αυτά που δίνουν το φύλο στα νέα πουλιά.
Τα χρωμοσώματα φύλλου στα πουλιά είναι ένα ζεύγος της μορφής ΧΧ για το αρσενικό – και ένα ζεύγος ΧΥ για το θηλυκό. Τα φυλετικά χρωμοσώματα των θηλυκών ΔΕΝ είναι ομόλογα. Αυτό της μορφής Χ, είναι μεγαλύτερο και φέρει πολύ περισσότερες γονίδια (πληροφορίες) απο αυτό της μορφής Υ (θεωρείται κενό).
ΓΟΝΟΤΥΠΟΣ: Είναι το σύνολο των γονιδίων ενός οργανισμού. Ολα τα γενετικά του χαρακτηριστικά.
ΦΑΙΝΟΤΥΠΟΣ: Το "φαίνεσθαι". Mόνον το οπτικό αποτέλεσμα των γονοτυπικών χαρακτηριστικών.
Αλληλόμορφα γονίδια. Είναι τα γονίδια που δρουν για το ίδιο χαρακτηριστικό αλλά πιθανόν με διαφορετικό τρόπο. Τα αλληλόμορφα, βρίσκονται στην ίδια θέση των ομόλογων χρωμοσωμάτων. Το ζευγάρι των αλληλόμορφων συνιστά τον γονότυπο, ενώ η έκφραση τους συνιστά τον φαινότυπο. Συνήθως από τα δύο αλληλόμορφα, το ένα επικρατεί έναντι του άλλου και καθορίζει τον φαινότυπο.
Επικρατές ή κυρίαρχο, είναι λοιπόν, το αλληλόμορφο εκείνο που η παρουσία του καθορίζει τον φαινότυπο. Το άλλο είναι και λέγεται υποχωρητικό ή υπολειπόμενο. Το επικρατές συνήθως το συμβολίζουμε με ένα κεφαλαίο γράμμα, ενώ το υπολειπόμενο με ένα μικρό. Αν «Α» είναι το επικρατές αλληλόμορφο που ελέγχει ένα χαρακτηριστικό, το αντίστοιχο υπολειπόμενο θα συμβολίζεται με «α».
Οι δυνατοί γονότυποι από τον συνδυασμό των δύο αλληλόμορφων είναι τρεις.
(ΑΑ ), (Αα), (αα) και οι δυνατοί φαινότυποι δύο. Ο (ΑΑ,Αα) και ο (αα) . Ο φαινότυπος Α εκφράζεται σε δύο περιπτώσεις, για γονότυπο ΑΑ και για γονότυπο Αα αφού το Α είναι επικρατές. Αντίθετα ο φαινότυπος α εκφράζεται μόνο όταν έχουμε γονότυπο αα. Δηλαδή για την έκφραση στον φαινότυπο των υπολοιπόμενων χαρακτηριστικών χρειάζεται η διπλή παρουσία.
Οπου η φαινοτυπική έκφραση καθορίζεται απο δυό όμοια αλληλόμορφα ο χαρακτήρας είναι ΟΜΟΖΥΓΩΤΟΣ. Οπου, η φαινοτυπική έκφραση καθορίζεται απο το ένα αλληλόμορφο, ο χαρακτήρας είναι ΕΤΕΡΟΖΥΓΩΤΟΣ.
Έχοντας μια μικρή επαφή μ’ αυτά, μπορούμε να έλθουμε κάπως πιο κοντά και να αντιληφθούμε πώς αρχίζει μια καινούργια ζωή. Ενα νέο καναρίνι.
Ξεκινάμε λοιπόν απο τα σπερματικά κύτταρα του αρσενικού και του θηλυκού καναρινιού μας. Εκεί μετά απο την διεργασία της μείωσης, διαχωρίζονται τα ζευγάρια των χρωμοσωμάτων. Ετσι παραμένει μόνο το ένα μέρος απο το κάθε ζεύγος. Αυτό το καινούργιο κύτταρο ονομάζεται γαμέτης. Ας ανοίξουμε εδώ μια μικρή παρένθεση. Οι αρσενικοί γαμέτες, περιέχουν πάντα ένα χρωμόσωμα φύλου Χ. Αντίθετα οι θηλυκοί μπορεί να περιέχουν είτε ένα Χ είτε ένα Υ χρωμόσωμα. Ετσι μπορεί να συναχθεί το πρώτο ενδιαφέρον συμπέρασμα. Το θηλυκό άτομο, είναι εκείνο που μπορεί να επηρεάσει το φύλο του νέου καναρινιού. Αφού απο το αρσενικό θα υπάρχει πάντα και μόνον, ένα χρωμόσωμα Χ, την διαφορά την κάνει η προσφορά του Χ ή του Υ χρωμοσώματος απο το θηλυκό. Αν δώσει το Χ ,δημιουργείται ένας νεοσσός ΧΧ, άρα αρσενικός. Αν δώσει το Υ, δημιουργείται ένας ΧΥ, άρα θηλυκός. Κλείνει η παρένθεση και πίσω πάλι στην ένωση των δύο γαμετών.
Ωραία τα φυλετικά χρωμοσώματα δημιούργησαν το ζεύγος τους, αλήθεια όμως τί γίνεται με όλα τα υπόλοιπα ; τα αυτοσωμικά λεγόμενα ; Που είναι αυτά τώρα μετά τον σχηματισμό του νέου κυττάρου ; Το περίεργο είναι ότι και αυτά, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα απο την επαφή, βρίσκουν το "ταίρι" τους, το όμοιό τους και δημιουργούν το σωστό ζευγάρι. ¨Εχουμε λοιπόν ένα νέο κύτταρο (το ζυγωτό) με 39 ζευγάρια αυτοσωμικά και 1 ζεύγος φυλετικά χρωμοσώματα, άρα 40 εν συνόλω. Kάθε ένα απο αυτά, προέρχεται σαν κληρονομιά, κατα το ήμισυ απο τον αρσενικό μας και τα το άλλο μισό απο την θηλυκιά μας. Εδώ έχουν μπεί οι βάσεις για την νέα ζωή που έρχεται.